9. สุสิมสุตฺตวณฺณนา

[110] ตุยฺหมฺปิ โนติ ตุยฺหมฺปิ นุ, นุ-สทฺโท ปุจฺฉายํ, ตสฺมา วณฺณํ กเถตุกาโม ปุจฺฉตีติ อธิปฺปาโยฯ น วฏฺฏตีติ น ยุชฺชติ, กถิโตติ กเถตุํ อารทฺโธ, เตนาห ‘‘มตฺถกํ น ปาปุณาตี’’ติฯ ตเมว มตฺถกาปาปุณนํ ทสฺเสตุํ ‘‘โส หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ สติสมฺปชญฺญาโยคโต โครูปสีโล, มูฬฺโห ขลิตปญฺโญ, โครูปสฺส วิย สีลํ เอตสฺสาติ หิ โครูปสีโลฯ สภาโค เอกรูปจิตฺตตายฯ อริยานํ สภาคตา นาม คุณวนฺตวเสนาติ อาห ‘‘อญฺญมญฺญสฺส คุเณสุ ปสีทิตฺวา’’ติฯ โสฬสวิธํ ปญฺญนฺติ มหาปญฺญาทิกา ฉ, นว อนุปุพฺพวิหารสมาปตฺติปญฺญา, อาสวกฺขยปญฺญาติ อิมํ โสฬสวิธํ ปญฺญํฯ เตสฏฺฐิ สาวกสาธารณญาณานิปิ เอตฺเถว สงฺคหํ สโมสรณํ คจฺฉนฺติฯ

อานนฺทาติ เถรํ อาหฯ อาจาโรติ จาริตฺตสีลมาหฯ โคจโรติ โคจรสมฺปตฺติฯ วิหาโรติ สมาปตฺติวิหาโรฯ อภิกฺกโมติอาทินา อิริยาปถวิหารํฯ ตุยฺหมฺปีติ ปิ-สทฺเทน ภควตา อตฺตานํ อาทิํ กตฺวา ตทญฺเญสํ วิญฺญูนํ สพฺเพสํ เถรสฺส รุจฺจนสภาโว ทีปิโตติ ทสฺเสนฺโต ‘‘มยฺหํ รุจฺจตี’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ สติปิ อานนฺทตฺเถรสฺสปิ อสีติยา มหาเถรานํ อนฺโตคธภาเว ‘‘อสีติยา มหาเถรานํ รุจฺจตี’’ติ วตฺวา ‘‘ตุยฺหมฺปิ รุจฺจตี’’ติ วจนํ เตน ธมฺมเสนาปติโน วณฺณํ กถาเปตุกามตายาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

สาฏกนฺตเรติ นิวตฺถวตฺถนฺตเรฯ ลทฺโธกาโสติ นิพฺพุทฺธํ กโรนฺโต สาฏกนฺตเร ลทฺธํ คเหตุํ ลทฺธาวสโรฯ ลภิสฺสามิโนติ ลภิสฺสามิ วตฯ ทีปธชภูตนฺติ สตโยชนวิตฺถิณฺณํ ชมฺพุทีปสฺส ธชภูตํฯ ปุคฺคลปลาเปติ อนฺโตสาราภาวโต ปลาปภูเต ปุคฺคเล หรนฺโตฯ พาลตายาติ รุจิขนฺติอาทิอภาวตายฯ โทสตายาติ ทุสฺสกภาเวนฯ โมเหนาติ มหามูฬฺหตายฯ เกจิ ปน ‘‘พาโล พาลตายาติ มูฬฺหตาย ปกติพาลภาเวน น ชานาติฯ มูฬฺโห โมเหนาติ สยํ อพาโล สมาโนปิ ยทา โมเหน ปริยุฏฺฐิโต โหติ, ตทา โมเหน น ชานาติ, อยํ ปททฺวยสฺส วิเสโส’’ติ วทนฺติฯ วิปลฺลตฺถจิตฺโตติ ยกฺขุมฺมาเทน ปิตฺตุมฺมาเทน วา วิปรีตจิตฺโตฯ